Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Κισάμου & Σελίνου κ.κ. Αμφιλοχίου
Σεπτέμβριος: αρχή του νέου Εκκλησιαστικού έτους, αρχή του Φθινοπώρου, αλλά και αρχή του νέου σχολικού έτους. Ο γνώριμος ήχος του κουδουνιού καλεί και πάλι τους μαθητές Δημοτικών, Γυμνασίων και Λυκείων στον αγώνα της γνώσης και της μάθησης. Μόνο που ο φετινός Σεπτέμβριος διαφέρει ουσιαστικά από τους προηγούμενους. «.. όσοι μαθητές δεν επιθυμούν να παρακολουθήσουν το μάθημα των Θρησκευτικών στα σχολεία μπορούν με μια απλή δήλωση των γονέων ή δική τους (εάν είναι ενήλικοι) να απαλλαγούν» αναφέρει Εγκύκλιος του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Που σημαίνει στην πράξη ότι η Θρησκευτική αγωγή των Ελληνοπαίδων με νομοθετική ρύθμιση γίνεται πλέον θέμα επιλογής. Η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων χαιρετίζει την απόφαση αυτή και εκφράζει την ικανοποίηση της, ζητώντας από την Πολιτεία να προχωρήσει ακόμα «βαθύτερα» με την κατάργηση της υποχρέωσης θρησκευτικού όρκου, την αποκαθήλωση των θρησκευτικών συμβόλων από τους χώρους απονομής της δικαιοσύνης, κ.α. γιατί, όπως ισχυρίζεται, «προσβάλλει την αρχή της αναγκαιότητας». «Το Θρήσκευμα, συνεχίζει, δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με την επίδοση του μαθητή, ούτε με την διαγωγή του».
Κάποιοι διαμαρτυρήθηκαν και προβληματίστηκαν, για άλλους φάνηκε «φυσικό», υπήρξαν και οι αδιάφοροι. Εμείς αισθανθήκαμε την ανάγκη να θέσομε ένα προβληματισμό. Και ξεκινάμε μ΄ ένα απλό αλλά ουσιαστικό ερώτημα: Ποια είναι η πραγματική παιδεία και ποιος ο πρωταρχικός στόχος και σκοπός του σχολείου; Γιατί αν πρωταρχικός σκοπός της παιδείας είναι αυτός που έχουν θέσει οι μεγάλοι παιδαγωγοί των αιώνων: «να κάμομε από τον κάθε άνθρωπο έναν άνθρωπο», τότε φοβούμαι πως η «αποκαθήλωση» της Θρησκευτικής αγωγής μέσα από τα Ελληνικά σχολεία, αποπροσανατολίζει την παιδεία από τον στόχο της και την μετατρέπει σ΄ ένα άψυχο και απρόσωπο σύστημα παροχής εγκεφαλικών και μόνο γνώσεων. Μα αν η τεχνολογία και η τεχνογνωσία είναι «μέσα» για να ζήσει ο άνθρωπος δεν είναι σωστό να αντιστρέφομε τους όρους. Η οικονομοτεχνική κατάρτιση πρέπει να γίνεται «μέσον» και η ανθρωποποίηση του ανθρώπου να παραμένει κύριος και βασικός στόχος της παιδείας για να μην φτάνομε στο τραγικό συμπέρασμα: «Η τεχνολογία λύνει τα προβλήματα, αλλά στο τέλος σβήνει τον άνθρωπο». Κι αν λείπει κάτι από την παιδεία του σημερινού κόσμου, της σημερινής Ευρώπης, είναι η «παιδεία και νουθεσία Κυρίου» (Εφ. 6,4), η βαθύτερη δηλ. εκείνη παιδεία που ανορθώνει ανθρώπους και λαούς από τις ατομικές πτώσεις και από την πτώση και παρακμή των πολιτισμών. Πως λοιπόν και με ποια μέσα θα ανορθώσομε τους λαούς και τους πολιτισμούς; Ένα άλλο ερώτημα, απόρροια του πρώτου, είναι τελικά τι είδους κοινωνία θέλομε να δημιουργήσομε; Θέλομε να οδηγηθούμε σε μια απρόσωπη και απάνθρωπη συνάθροιση όπου ο άνθρωπος θα πάψει να λειτουργεί ως πρόσωπο, «εικόνα» Θεού και θα συμπεριφέρεται ως άτομο, μάζα, αριθμό, κοινή γνώμη; δηλ. χωρίς συνείδηση, όνομα και ταυτότητα; Υποθέτω κάτι παρόμοιο οραματιζόταν και ο Χέντρι Κίσσινγκερ όταν δήλωνε: «Ο Ελληνικός λαός είναι δυσκολοκυβέρνητος και γι΄ αυτό πρέπει να τον πλήξουμε βαθιά στις πολιτιστικές του ρίζες. Τότε ίσως συνετισθεί. Εννοώ, δηλαδή να πλήξουμε τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα πνευματικά και ιστορικά του αποθέματα, ώστε να εξουδετερώσουμε κάθε δυνατότητα του να αναπτυχθεί, να διακριθεί να επικρατήσει, για να μη μας παρενοχλεί στα Βαλκάνια…». Είχε άδικο άραγε ο Ηρόδοτος, ο οποίος θεωρεί ότι «το όμαιμον (δηλ. η κοινή καταγωγή), το ομόγλωσσον, τα κοινά των Θεών ιδρύματα (δηλ. η Θρησκεία), και το ομότροπον (δηλ. τα κοινά ήθη και έθιμα)» είναι βασικοί παράγοντες διατήρησης της εθνικής συνείδησης και ταυτότητας;
Φοβούμαι πως η άκριτη αποδοχή της κίνησης προς ισοπέδωση των πάντων σ΄ ένα ομοιόμορφο ή καλύτερα άμορφο «διεθνισμό» του συρμού, με παραγνώριση της εθνικής κληρονομιάς και ιδιοτυπίας είναι λίαν επικίνδυνος. Γιατί ισότητα δεν σημαίνει ταύτιση. Η ισότητα δεν αναιρεί αλλά προϋποθέτει την αυθεντικότητα. «Καθολικό» δεν είναι το ομοιόμορφο και η παγκοσμιότητα χρειάζεται να είναι λειτουργική όχι αθροιστική. Η συνάντηση λαών και πολιτισμών είναι θετικό αλλά δεν μπορεί να μεταφράζεται ως πολιτισμός κάτι στο χρώμα του γκρί. Υπενθυμίζουμε την διακήρυξη του Φαναρίου του 1994 που ορίζει μεταξύ άλλων ότι «… η Ευρώπη αναζητώντας μια σταθερή βάση ενότητας των λαών της στρέφεται όλο και περισσότερο προς τις πνευματικές αξίες, προς τον πολιτισμό της». Αν λοιπόν η Ευρώπη ομιλεί για επιστροφή στις πνευματικές αξίες, εμείς αλήθεια πώς τόσο εύκολα και ανώδυνα αποψιλωνόμεθα από αυτές τις αξίες;
Κλείνω τον προβληματισμό μου δανειζόμενος τις σκέψεις ενός σύγχρονου στοχαστή όπως τις αναφέρει σ΄ ένα από τα βιβλία του: «Κρητικός είναι αυτός που πονεί τον τόπο του, δεν τον ξεπουλάει και κάνει ό,τι μπορεί για να περισώσει αυτά που έστειλε ο Θεός στο νησί…. αυτός που σέβεται το περιβάλλον του, τον αέρα, τη θάλασσα, τα βουνά… και τ΄ αγρίμια της Κρήτης. Αυτός που κουβαλάει στην ψυχή του την ιστορία και την παράδοση της Κρήτης». Διερωτώμαι: αυτός που ξεριζώνει την ψυχή της Κρήτης και της Ελλάδας τι είναι;