Ο Πλάτανος είναι ένα από τα μεγαλύτερα κεφαλοχώρια του Νομού Χανίων, πολύ παραγωγικό, με μεγάλες προοπτικές ανάπτυξης. Βρίσκεται δυτικά του Νομού και απέχει λίγα χιλιόμετρα από το Καστέλλι. Βρίσκεται σε υψόμετρο 220 μ. και είναι ημιορεινή περιοχή. Ο Πλάτανος ονομαζόταν Πόρρος Μεσογείων. Το 1917-20 υπήρξε δήμος Μεσογείων που εκτεινόταν από το λιμάνι της Κισάμου μέχρι τον Πόρρο Μεσογείων, το τέλος του σημερινού Πλατάνου. Το σημερινό του όνομα προήλθε από τον πελώριο πλάτανο που βρίσκεται στο κέντρο του χωριού.
Το 963 όταν ο Νικηφόρος Φωκάς ελευθέρωσε την Κρήτη από τους Σαρακηνούς, είδε την ερήμωση του νησιού και την αποδυνάμωση του χριστιανικού στοιχείου, και αποφάσισε να ενισχύσει την Κρήτη μεταφέροντας χριστιανικές οικογένειες από την Κωνσταντινούπολη. Με τον τρόπο αυτό μετέφερε ζωντανό το χριστιανικό στοιχείο και βοήθησε στην ανασυγκρότηση ολόκληρου του νησιού και της περιοχής του Πλατάνου.
Το 1645 που εισήλθαν οι Τούρκοι στον Πλάτανο άρχισαν να κατοικούν και να διοικούν την περιοχή. Σήμερα οι εγκαταλειμμένες οικίες των Τούρκων έχουν περιέλθει σε ιδιώτες. Ένα από τα ανακαινισμένα σπίτια, ήταν του Τούρκου Αγά το οποίο επισκέφτηκε ο Ιερομόναχος Φιλόθεος Αννουσάκης, που είχε ερημητήριο ένα σπήλαιο στην «Ρίζα του κάμπου». Εκεί βρίσκεται σήμερα μια βρύση πηγαίνοντας για την Εκκλησία του Αγίου Φωτίου και υπάρχει πέτρα που γράφει για την ανεύρεση του νερού με χρονολογία 1746, η οποία έχει διαβρωθεί με την πάροδο του χρόνου. Ο Ιερομόναχος Φιλόθεος για να εξευμενίσει τον Αγά του πήγε δώρα, (κανίσκια) για να αφήσει να τρέξει το νερό να πάρουν οι κάτοικοι της περιοχής.
Το 1821 οι Τούρκοι μπήκαν έφιπποι από την τοποθεσία Χαλέπα και κατασκήνωσαν στα Τερεζιανά στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα ο Αγροτικός Συνεταιρισμός. Επιτέλεσαν κάθε είδους βιαιοπραγίες εναντίον των χριστιανών, όμως μία μεγάλη μερίδα πρόλαβαν να φύγουν προς τις βρύσες Πλατάνου, στα βόρεια του προφήτη Ηλία μπαίνοντας σε ένα σπήλαιο για να σωθούν. Δεν προέβλεψαν όμως ότι ένα σκυλί που τους ακολουθούσε θα τους πρόδιδε. Έτσι οι Τούρκοι τους βρήκαν στο σπήλαιο και τους αποκεφάλισαν. (Τα οστά τους βρίσκονταν στο σπήλαιο μέχρι το 1965, όπου ο τότε Εφημέριος του Πλατάνου π. Ιωάννης Λουπασάκης, μαζί με τους επιτρόπους τα μετέφεραν στην βόρεια κορφή του Προφήτη Ηλία).
Το 1830 οι Τούρκοι ήθελαν να ενισχύσουν την επιρροή τους στην περιοχή. Για το λόγο αυτό έφεραν Αιγυπτιακά στρατεύματα μεταφέροντας έτσι την ανίατη για την εποχή εκείνη ασθένεια της πανώλης. Πολλά χωριά αποδεκατίστηκαν από την νόσο αυτή. Ακριβώς το ίδιο συνέβη και στον Πλάτανο. Έτσι αποφάσισαν οι Ιερείς του χωριού να περιφέρουν την εικόνα του Αγίου Χαραλάμπους στην Ενορία κάνοντας δεήσεις υπέρ υγείας των κατοίκων, για να σταματήσει το κακό. Όπου είχε γίνει δέηση έκτιζαν οι κάτοικοι εικονοστάσι. Σήμερα σώζονται μόνο δύο που τιμούν και ευλαβούνται οι πιστοί. Έτσι το πανηγύρι του Αγίου Χαραλάμπους εορτάζεται καθολικά από τους κατοίκους του Πλατάνου.
Στον Πλάτανο υπάρχουν δύο Ενορίες. Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος και οι Άγιοι Πάντες. Υπάρχουν όμως περίπου 35 Εκκλησίες και πολλές από αυτές βρίσκονται στον κάμπο των Φαλασάρνων και άλλες σε απόκρημνες περιοχές. Μερικές από αυτές είναι των αρχών του 12ου αιώνα, κτίσματα του Αγίου Ιωάννου του Ξένου που εμόνασε και εκοιμήθη σε εξωκκλήσι της ακτής, στην τοποθεσία Καβούσι, όπου ευρίσκεται και ο τάφος του.
ΙΕΡΟΙ ΝΑΟΙ ΤΗΣ ΕΝΟΡΙΑΣ
Η τωρινή μας αναφορά θα επικεντρωθεί στην Ενορία Μεταμορφώσεως Σωτήρος Πόρρου Μεσογείων. Στην Ενορία υπάρχουν πολλές Εκκλησίες που η ευσέβεια των πιστών οικοδόμησε. Στο κέντρο δεσπόζει επιβλητικά ο περικαλλής κεντρικός Ναός, που είναι τρίκλιτη βασιλική, σταυροειδής με τρούλο και είναι αφιερωμένος στην Μεταμόρφωση του Σωτήρος, (6 Αυγούστου), στον Άγιο Ιερομάρτυρα Χαραλάμπη, (10 Φεβρουαρίου) και στον Άγιο Μεγαλομάρτυρα Παντελεήμονα, (27 Ιουλίου).
Ο Ναός έγινε με βοήθεια και φροντίδα όλων των κατοίκων του Πλατάνου, (με χρήματα και προσωπική εργασία). Κτίσθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα και πρόσφατα ανακαινίστηκε ριζικά από τον τότε Εφημέριο της Ενορίας, και νυν Επίσκοπο Κισάμου & Σελίνου, Αρχιμ Αμφιλόχιο Ανδρονικάκη. Στο εσωτερικό του Ιερού Ναού ευρίσκονται πολλές παλαιές εικόνες συντηρημένες από την Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Στον περίβολο του Ναού υπήρχε κοιμητήριο, το οποίο αργότερα μεταφέρθηκε έξω από την κατοικημένη περιοχή (κατά την Τουρκοκρατία δεν επιτρέπονταν τα κοιμητήρια να βρίσκονται εκτός των χωριών).
Ακόμα μεγάλης σημασίας είναι και ο ανακαινισμένος σπηλαιώδης ιστορικός Ιερός Ναός των Αγίων Μεγαλομαρτύρων Φωτίου και Ανικήτου, που, σύμφωνα με την σκαλιστή επιγραφή που βρίσκεται στο ανώφλι της εισόδου του Ναού, αναφέρεται ότι κτίστηκε το 1010 από τον τοπικό Άγιο κυρ Ιωάννη τον Ξένο. Εορτάζει στις 12 Αυγούστου και είναι το μεγαλύτερο πανηγύρι της Ενορίας.
Ακριβώς το ίδιο ιστορικός και αρχαίος Ναός είναι και η Μεταμόρφωση του Σωτήρος στη θέση Βρύσες. Κατάγραφος από αγιογραφίες, κτισμένος τον 11ο αιώνα από τον Άγιο Ιωάννη τον Ξένο, που επισκεπτόμενος εκείνο τον τόπο σαγηνεύτηκε από την φυσική ομορφιά και τα τρεχούμενα νερά, και έκτισε τον παραπάνω Ναό στη θέση αυτή. Εορτάζει στις 6 Αυγούστου.
Σε υψόμετρο 850 μ. του όρους Μάννα δεσπόζει το εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία. Εορτάζει στις 20 Ιουλίου, και ο προσκυνητής μπορεί να αγναντεύσει ολόκληρο τον Κισαμικό κόλπο. Από το όρος Μάννα υδρεύεται και αρδεύεται η περιοχή του Πλατάνου. Γεωλόγοι μετά από έρευνα αναφέρουν ότι δυτικά του όρους ξεκινάει η οροσειρά των Λευκών Ορέων.
Το εξωκκλήσι του Αγίου Δημητρίου, κτισμένο στη θέση Βρύσες φημολογείται ότι χτίστηκε επί Ενετοκρατίας, από κάποιον Επίσκοπο που έμενε και εκοιμήθη εκεί. Εορτάζει στις 26 Οκτωβρίου.
Το εξωκκλήσι του Γενεσίου της Θεοτόκου, κτισμένο και αυτό στη θέση Βρύσες, εορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.
Το εξωκκλήσι του Αγίου Αθανασίου στους πρόποδες του Προφήτη Ηλία είναι παλαιό εκκλησάκι και ο προσκυνητής μπορεί να απολαύσει από το μέρος αυτό την φυσική ομορφιά του τοπίου και να αγναντεύσει τον κάμπο των Φαλασάρνων. Εορτάζει στις 18 Ιανουαρίου και στις 2 Μαΐου.
Το εξωκκλήσι του Αγίου Γεωργίου στον οικισμό Καμισάδο, στους πρόποδες του Προφήτη Ηλία, πρόσφατα ανακαινισμένο, υπολογίζεται ότι είναι κι’ αυτό κτίσμα της Ενετοκρατίας. Εορτάζει στις 23 Απριλίου.
Το εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου στη θέση Ραπανά χτίστηκε περίπου το 1870. Εορτάζει επίσης στις 23 Απριλίου.
Το εξωκκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής, που βρίσκεται στα όρια της Ενορίας, προς Σφηνάρι, είναι κτίσμα δεκαετίας του 1950 και εορτάζει την Παρασκευή της Διακαινησίμου. Το εξωκκλήσι του Αγίου Αντωνίου, λίγο πριν το Σφηνάρι, εορτάζει στις 17 Ιανουαρίου.
Το εξωκκλήσι του Αποστόλου Παύλου, κτισμένο το 1960, βρίσκεται πάνω από την θάλασσα. Σύμφωνα με τοπική παράδοση, όταν ο Απόστολος Παύλος πήγαινε στην Ρώμη για να δικαστεί, πέρασε από εκείνο το σημείο, προσευχήθηκε και έτρεξε νερό για να ξεδιψάσουν οι ταξιδιώτες, γι’ αυτό σήμερα προσφωνείται η περιοχή: «στου Παύλου». Εορτάζει στις 29 Ιουνίου.
Το εξωκκλήσι της Αναλήψεως του Σωτήρος βρίσκεται σε μία όμορφη κοιλάδα στην θέση Λακοπίθι και εορτάζει σαράντα ημέρες μετά το Πάσχα. Στην ίδια θέση, Λακοπίθι, βρίσκεται και το εξωκκλήσι της Υπαπαντής του Χριστού, κτισμένο το 1983. Εορτάζει στις 2 Φεβρουαρίου.
Ο Ιερός Ναός του Αγίου Φανουρίου, πρόσφατα ανακαινισμένος, βρίσκεται στον Λιμενίσκο Πλατάνου. Κτισμένος περίπου το 1960 εορτάζει στις 27 Αυγούστου.
Τέλος, το εξωκκλήσι του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, πρόσφατα ανακαινισμένο κι αυτό, σμιλευμένο στο βράχο στη θέση «Βράχια» πηγαίνοντας προς Σφηνάρι, εορτάζει στις 13 Νοεμβρίου.
ΕΝΟΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΛΑΤΑΝΟΥ
Υψίστης σημασίας είναι για τις ποικίλες δραστηριότητες της τοπικής μας κοινωνίας το Ενοριακό Κέντρο Πλατάνου, που βρίσκεται στην νοτιοδυτική πλευρά του Κεντρικού Ιερού Ναού της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Το μεγάλο αυτό όνειρο των κατοίκων για να έχουν έναν δικό τους χώρο συνάντησης και επικοινωνίας, πήρε σάρκα και οστά με την πολύτιμη συμβολή του τότε Εφημερίου, και νυν Επισκόπου Κισάμου & Σελίνου, Αρχιμ. Αμφιλόχιου Ανδρονικάκη, καθώς και με τις προσφορές και την στήριξη των κατοίκων, οι οποίοι βοήθησαν στην ανέγερσή του. Στον χώρο αυτό στεγάζεται επίσης το Γραφείο της Ενορίας και λειτουργεί Νεανική σύναξη, (Κατηχητικό). Πραγματοποιούνται επίσης ποικίλες εκδηλώσεις.
ΔΙΑΤΕΛΕΣΑΝΤΕΣ ΕΦΗΜΕΡΙΟΙ ΣΤΗΝ ΕΝΟΡΙΑ ΠΛΑΤΑΝΟΥ
- π. Γεώργιος Τσατσαρωνάκης
- π. Στυλιανός Σκουλάκης
- π. Ιωάννης Χρ. Λουπασάκης
- π. Χρήστος Ιωάν. Λουπασάκης
- π. Ιωάννης Χρ. Λουπασάκης
- Αρχιμ. Αμφιλόχιος Ανδρονικάκης και νυν Επίσκοπος
Κισάμου & Σελίνου - π. Ιωάννης Στυλιανουδάκης