Η Ιερά Μητρόπολις Κισάμου και Σελίνου, η αγιοτόκος και μυρίπνοος, έχει από Θεού την ευλογία να είναι κατάμεστη από όμορφα χωριά-Ενορίες με περικαλλείς Ιερούς Ναούς, κομψά παρεκκλήσια και γραφικά εξωκκλήσια, Ιερές Μονές και ασκητήρια, που αποτελούν προπύργια της χριστιανοσύνης αλλά και του ευσεβούς γένους μας.
Στην θεόσωστη αυτή αλλά και πολυτρόπως μαρτυρική επαρχία ευρίσκεται μεταξύ των άλλων 80 Ενοριών και η Ενορία Χρυσαυγής.
Στο απαράμιλλου φυσικού κάλλους κατάφυτο από ελιές, αμπέλια, οπωροφόρα και καλλωπιστικά δέντρα τοπίο, και στο μέσον περίπου της οδού Χανίων-Καστελλίου, σε υψόμετρο 160μ. ευρίσκονται κτισμένα αμφιθεατρικά – με θέα το απέραντο πράσινο αλλά και το γαλάζιο του Κρητικού Πελάγους που αποζημιώνει πλουσιοπάροχα τους κατοίκους αλλά και τους περιηγητές- το χωριό Χρυσαυγή και οι οικισμοί Καλλιθέα και Σφεντηλιανά. Μαζί με τον οικισμό Νερατζιά που είναι βουτηγμένος μέσα στο πράσινο και δίπλα στον επαρχιακό δρόμο Ταυρωνίτη – Βουκολιών συναποτελούν την Ενορία Χρυσαυγής.
Η Χρυσαυγή είναι ένα από τα δημοτικά διαμερίσματα του Καποδιστριακού Δήμου Βουκολιών της Επαρχίας Κισάμου.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ.
Χρυσαυγή (Μούλετε)
Αναφέρεται το 1577 στην επαρχία Κισάμου από τον Fr. Barozzi και από τον Καστροφύλακα με 88 κατοίκους το 1583. Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 με 30 χριστιανικές οικογένειες και 2 τουρκικές. Το 1881 αναφέρεται στο Δήμο Βουκολιών με 279 κατοίκους, το 1900 στον Δήμο Δρομονέρου με 359 κατοίκους, ενώ το 1920 είναι έδρα της ομώνυμης κοινότητος με 266 κατοίκους και το 1940 με 517. Στην χωρογραφία Νουχάκη αναφέρεται ως «μεγάλη κώμη εκ των συνοικιών Σφενδυλιανής, Παθιακιανής και Χαϊδεργιανής αποτελουμένη».
Σφεντηλιανά
Οικισμός της κοινότητος Χρυσαυγής με 150μ. υψόμετρο. Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 δεν αναφέρεται, ενώ αναφέρεται από τον Χουρμούζη Βυζάντιο το 1842. Μάλιστα το 1951 είχε μόλις 84 κατοίκους.
Νερατζιά, η (Χαϊντεριανά)
Πρώτη φορά αναφέρεται ως οικισμός της κοινότητος Μούλετε στην απογραφή του 1928 με 16 κατοίκους. Το 1951 αναφέρεται στην ίδια κοινότητα με 119 κατοίκους. Οι κάτοικοι της Ενορίας παλαιότερα ασχολούνταν κυρίως με την αμπελοκαλλιέργεια, όπως και σήμερα, καθώς και με την ελαιοκαλλιέργεια και τα κηπευτικά. Σήμερα στην Χρυσαυγή δραστηριοποιείται και οικογενειακή βιοτεχνία παραγωγής παραδοσιακών προϊόντων.
Ο σημερινός πληθυσμός της Ενορίας είναι περί τους 200 κατοίκους και διακρίνονται για την ευσέβεια, τα ήθη και έθιμα και γενικότερα για την παράδοση του τόπου τους.
Αρκετοί έφυγαν, όπως και από όλη την ύπαιθρο της Ελλάδος, κατά τις δύσκολες δεκαετίες του ’50 και ’60. Όπου όμως και αν εγκαταστάθηκαν διέπρεψαν τόσο στα γράμματα αλλά και στις τέχνες και ποτέ δεν λησμόνησαν την όμορφη γεννέτειρά τους. Κατά χρέος αναφερόμαστε ευλαβώς σε έναν μεγάλο από το πρόσφατο παρελθόν, ο οποίος διέπρεψε τόσο στην Εκκλησία ως πατερικότατος κληρικός όσο και ως Πανεπιστημιακός διδάκτορας, αλλά και ως συγγραφέας ουκ ολίγων βιβλίων, ο αείμνηστος π. Μιχαήλ Καρδαμάκης, γόνος του επίσης αειμνήστου π. Σπυρίδωνα Καρδαμάκη, από τα Σφεντηλιανά.
ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΕΣ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ
Όπως και όλοι οι κάτοικοι της Κρήτης έτσι και οι κάτοικοι της Ενορίας Χρυσαυγής έχουν γράψει πολλές σελίδες με πλούσια και ένδοξη ιστορία στους απελευθερωτικούς αγώνες του έθνους και του τόπου τους. Αντιπροσωπευτικό είναι το δείγμα ανδρείας, ηρωϊσμού και κρητικής λεβεντιάς που έδειξαν σε όλες τις μάχες που δόθηκαν με τους διάφορους επίβουλους κατακτητές της κάθε εποχής και κυρίως κατά τη μάχη της Κρήτης το 1940. Γι’ αυτό και είναι δεκάδες τα ονόματα εκείνων των αγωνιστών που είναι γραμμένα στο νεόδμητο στολίδι – μνημείο πεσόντων, που κοσμεί εις μνήμην των το χωριό. Αυτοί έδωσαν την ζωή τους για να ζούμε εμείς ελεύθεροι, να απολαμβάνουμε την ειρήνη και να πορευόμαστε στην Ιστορία και στο χρόνο. Πιστεύομε ακράδαντα πως, αν χρειαστεί (μη γένοιτο), και οι νέες γενιές με την ίδια λεβεντιά θα δώσουν μάχες, όπου κι αν χρειαστεί.
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
Στην Ενορία δραστηριοποιούνται δύο πολιτιστικοί σύλλογοι. Στην μεν Χρυσαυγή με την επωνυμία «Μούλετες», στην δε Καλλιθέα με την επωνυμία «Αγ. Χαράλαμπος».
Και οι δύο σύλλογοι απαρτιζόμενοι από δραστήρια διοικητικά συμβούλια έχουν πλουσια δραστηριότητα στα πολιτιστικά και εξωραϊστικά πράγματα των χωριών τους.
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΕΝΟΡΙΑΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Κέντρο της Εκκλησιαστικής ζωής και πνευματικής διαποιμάνσεως της Ενορί- ας είναι στην μεν Χρυσαυγή ο περικαλέστατος Καθεδρικός Ιερός Ναός που σεμνύνεται επ’ ονόματι του Πολιούχου Αγ. Γεωργίου του Τροπαιοφόρου (23 Απριλίου), στην δε Καλλιθέα ο Άγιος Χαράλαμπος (10 Φεβρουαρίου). Με ευσέβεια και αγάπη έχουν χτιστεί και τα παρακάτω παρεκκλήσια.
- Αγ. Νεκταρίου (9 Νοεμβρίου)
- Αγ. Φανουρίου (27 Αυγούστου)
- Αγ. Σπυρίδωνος (12 Δεκεμβρίου)
- Αγ. Νεοφανών μεγαλομαρτύρων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης (Τρίτη Διακαινισίμου).
Ένα πραγματικό κόσμημα, το οποίο στολίζει εσχάτως την Ενορία μας στον επαρχιακό δρόμο Ταυρωνίτη-Βουκολιών-Παλαιοχώρας και στη θέση Νερατζιά είναι το νεόδμητο Πάρκο «ΧΡΗΣΤΟΥ ΠΟΛΕΝΤΑ». Την 30η Νοεμβρίου 2008 ο εξοχώτατος Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας κ.κ. Κάρολος Παπούλιας τοποθέτησε πλακέτα εντός του Πάρκου στη μνήμη των θυμάτων των τροχαίων ατυχημάτων Εντός του Πάρκου ανεγέρθηκε περικαλλέστατος πετρόχτιστος Ιερός Ναός, αφιερωμένος στον Άγιο Χριστόφορο, προστάτη των αυτοκινητιστών. Το δε πάρκο είναι πρωτοτύπως αφιερωμένο στη μνήμη όλων των θυμάτων των τροχαίων ατυχημάτων του Νομού Χανίων.
ΕΦΗΜΕΡΙΟΙ, ΙΕΡΟΨΑΛΤΕΣ & ΕΚΚΛ.ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΠΟΥ ΔΙΑΚΟΝΙΣΑΝ ΤΗΝ ΕΝΟΡΙΑ
Δεν είναι γνωστοί κατά το απώτερο παρελθόν ποιοί εφημέριοι διακόνισαν την Ενορία. Σύμφωνα με το αρχείο της Ενορίας γνωστοί είναι:
- π. Ελευθέριος Αγγελάκης
- π. Σπυρίδων Καρδαμάκης
- π. Μιχαήλ Αμοριανός
- π. Εμμανουήλ Τζατζάνης
- π. Κων/νος Δονταδάκης
- π. Ιωάννης Σαριδάκης και ο γράφων.
- π. Νικόλαος Μοτάκης από το 2007 μέχρι σήμερα.
ΙΕΡΟΨΑΛΤΕΣ
- Γεώργιος Καρδαμάκης
- Ιωάννης Σφήκας και
- Ο σημερινός κ. Ιωάννης Αγγελάκης χειροθετηθείς υπό του Σεβασμιωτάτου. κ.κ. Αμφιλοχίου την 17η του μηνός Μαρτίου 2009 σε Αναγνώστη.
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΙ ΕΠΙΤΡΟΠΟΙ
Εκκλησιαστικοί Επίτροποι υπήρξαν πολλοί που βοήθησαν κατά καιρούς στο έργο της Ενορίας. Σύμφωνα με το αρχείο της Ενορίας είναι γνωστοί οι παρακάτω:
Νικόλαος Μ. Αγγελάκης, Γεώργιος Χ. Κωνσταντουδάκης, Ευτύχιος Ι. Γλυμιδάκης, Γεώργιος Ν. Κουριδάκης, Μιχαήλ Κ. Περακάκης, Ευθ. Μ. Περακάκης, Μιχαήλ Σ. Γλυμιδάκης, Αναστάσιος Μ. Κουριδάκης, Εμμανουήλ Α. Κριθαράκης, Ιωάννης Ν. Μαραγκουδάκης, Δημ. Α. Μακαρώνας, Μιχ. Π. Πισσογιαννάκης, Ανδρέας Κουριδάκης, Γεώργιος Μελετάκης, Γεώργιος Καλογεράκης, Γεώργιος Κουρουτζίδης, Εμμ.Κουριδάκης, Σταμ. Κουριδάκης, Ιωάννης Αγγελάκης και Αγγελική Κουριδάκη.
Το υπάρχον Εκκλ. Συμβούλιο αποτελείται από τους :
- κ. Αναστασία Καρδαμάκη
- κ. Δήμητρα Θωμαδάκη
- κ. Βαρδή Κουριδάκη
- κ. Ελπινίκη Κουριδάκη
- κ. Σοφοκλή Μελετάκη
- κ. Ελευθερία Φυλλαδιτάκη
- κ Άννα Γιακουμάκη
- κ. Αντωνία Φυλλαδιτάκη.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κρήτη, β τόμος Σπανάκη
- Ιστορικό Αρχείο Κρήτης, Καστροφύλακα
- Χωρογραφία Νουχάκη
- Αρχείο της Ενορίας